OPEC, Petrol, Enerji, Ekonomi

Rusya’nın 22 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’yı işgal etmesinden sonra Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ile Brent petrolün varil başına fiyatının 126 $ civarı bir fiyata ulaşmasıyla, 2020’deki varil başına 20 $’lık fiyatıyla karşılaştırıldığında rekor rakamlara ulaştığı ortadadır. Bu yaptırımlardan sonra “Enerji Krizi Kapıda” ve “İlk Küresel Enerji Krizi Başladı” gibi başlıklarla sık sık karşılaşmaya başladık. Ancak OPEC’in petrol üretimini günlük 2 milyon varil azaltma kararı almasıyla birlikte artık global resesyon ve enerji krizi endişeleri iyice arttı.

Peki, OPEC’in aldığı karar ülkeleri, üreticileri ve biz tüketicileri nasıl etkileyecek?

Bu soruyu cevaplayabilmek için öncelikle OPEC’i daha yakından incelememiz gerekmektedir. The Organization of the Petroleum Exporting Countries, OPEC kısaltmasının açılımıdır. Türkçe’ye Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü olarak çevrilebilecek olan OPEC’in amacı, üye ülkelerin petrolle ilgili olan politikalarını koordine etmek ve global petrol piyasalarının istikrarını sağlamaktır. 1960’da kurulan OPEC, kendi internet sitesinde amaçlarının “Tüketicilere verimli, ekonomik ve düzenli bir petrol arzı, petrol üreticilerine istikrarlı bir gelir ve petrole yatırım yapanlar için adil bir sermaye getirisi sağlamak” olduğunu belirtmektedir. Suudi Arabistan, İran, Irak, Kuveyt, Venezuela, Cezayir, Birleşik Arap Emirlikleri, Libya, Gabon, Nijerya, Angola, Kongo Cumhuriyeti ve Ekvator Ginesi, OPEC’i oluşturan 13 ülkedir.

Brent petrol üretiminin azaltılmasının hem ülkeler nezdinde hem üreticiler nezdinde hem de tüketiciler nezdinde ciddi sonuçları olacaktır. Ekonomik olaylar birbirlerine neden-sonuç ilişkisi bakımından bağlı olduklarından bu sonuçlara bir bütünü oluşturan küçük parçalarmış gibi bakmak daha doğru bir bakış açısı olacaktır. İlk olarak artan petrol fiyatları, enerji maliyetlerinde büyük bir yükselişe neden olacaktır. Enerji için kullanımının dışında petrol aynı zamanda ulaşım için de bir o kadar önemlidir. Buna ek olarak petrol çoğu ürünün hammaddesidir. Bu maliyetlerin artış göstermesi, üreticilerin üretim maliyetlerini (cost of production) arttıracaktır. Üretim maliyetleri arttıkça üreticiler, piyasaya sunacakları ürün miktarını buna paralel olarak azaltacaklardır. Daha az ürün üretilecek olması ise belirli bir seviyeden sonra iş gücünü, üreticiler için kullanışsız ve gereksiz bir masraf haline gelecektir. Bu da bir ülkede toplu işten çıkarmalara ve ülkedeki işsizlik oranlarının normalin üstünde bir seviyeye ulaşmasına neden olacaktır. Ayrıca üreticiler zararına ürün üretmeyeceklerinden dolayı artan maliyetlerin etkisizleştirmek için ürünlere fiyat artışları uygulayacaklar. Fiyat artışları ise karşımıza enflasyon olarak çıkacaktır. Üreticilerin üretim maliyetleri ne kadar yüksek olursa ürünlerinin fiyatları ve enflasyon da bir o kadar yüksek olacaktır. Ülkeler ise, özellikle de enerjide yüksek oranda dışa bağımlı olan ülkeler, ülkedeki enerji ihtiyacını giderebilmek için bütçelerinin daha büyük bir oranını enerjiye ayırmaları gerekecek. Böylece devletler normal koşullar altında gerçekleştirdikleri yatırımları, teşvikleri ve vatandaşlarına verdikleri destekleri sağlarken zorlanacaktır. Zaten üretim maliyetleri de artmış olan üreticiler, yatırımlarını azaltmaya ve yeni yatırımları askıya alma yoluna gideceklerdir. Bütün bu bahsedilen etkenler de büyümeyi ya sınırlayacak ya da ekonomik küçülmeye neden olarak global ekonomiyi istenmeyen bir resesyonun içine sürükleyecektir. Madem, OPEC’in aldığı karar ekonominin neredeyse bütün paydaşlarını olumsuz etkiliyor, o halde OPEC neden böyle bir karar aldı? OPEC yaptığı açıklamada kararının nedenini “Batı’daki yüksek faiz oranları” ve “güçsüz global ekonomi” olarak belirtti. Ancak düşünüldüğünde çok daha iyi bir nedenleri var. OPEC ülkelerinin çoğunun en temel ve önemli gelir kaynağı petrol. Petrol fiyatlarındaki düşüşler bu ülkelerin gelirlerini direkt olarak etkileyeceğinden ötürü fiyatlar ne kadar yüksek olursa o kadar fazla gelir elde etmiş olacaklar. Bu yüzden OPEC ülkeleri için petrol fiyatlarının yüksek olması daha kârlı bir durum. Bakalım dünya bu zorlu ve oldukça karmaşık krizin üstesinden başarılı bir şekilde gelebilecek mi?

- Asrın Tan Çıkrıkçı