Pandeminin Gizli Faturası: Engelli İnsanların Pandemide Yaşadığı Zorluklar

Uzun ama hızlı bir yaz tatilinin ardından yine bir yazımızla beraberiz. Bu yazımda yoğun ve dinamik politikadan geriye bir adım atıp pandeminin şu ana kadar en çok zarar verdiği bir gruptan bahsedeceğiz: Engelliler. OECD-AB raporlarına göre dünya üzerinde bir milyar engelli yaşıyor ancak gündemde hak ettikliklerinden ve gerekli olandan çok ve çok daha az bir medya görünürlüğene sahip bu da onları "Dünyanın en büyük azınlığı" konumuna getiriyor. Bu yazımızda da şu ana kadar neredeyse hiç konuşulmayan bu konuyla alakalı durumu beraber inceleyeceğiz.

Her şeyden önce, burada kişisel bir teşekkürde bulunmak istiyorum. Rehber Köpekler Derneği kurucu başkanı ve insan hakları avukatı Nurdeniz Tunçer Hanım'a bu yaz bana bu dernekte staj yapmak gibi inanılmaz bir deneyimi mümkün kıldığı için ve bu yazıyı zenginleştirmek için aramızda geçen sohbetlerden alıntılar yapmama izin verdiği için minnettarım . Ayrıca Deniz Hanım'ın rehber köpeği ve can yoldaşı Kara'ya da görev bilinci konusunda hayran kaldığımı söylemek zorundayım.

Pandemi diyince hepimizin aklında canlanan belirli şeyler vardır. Kimimiz daha denetimli bir sosyal hayat, sorunlarla mücadele eden sağlık sistemleri ve ülkeler arası ekonomik eşitsizliğin nasıl daha az gelişmişlik düzeyindeki ülkeleri aşısızlık krizine sürüklediğini düşünürken (ki bonu konuların hepsi ayrı ayrı birer yazıyı hak ediyor) medyanın bize çok servis etmediği fiziksel olarak dezavantajlı insanların nasıl sorunlar yaşadığını düşünmüyor. Bu yazımda bu sorunlar üzerine odaklanacağız.

Refakatçi Olmadan Yolculuk Yapmak

Deniz Hanım bu yaz içerisinde yalnız başına İzmir'e gitmek için bir plan hazırlamıştı. Bu plana göre sabah Sabiha Gökçen'den yola çıkacaktı. Sabah havalanına vardığında güvenlik görevlileri yardımcı olmak istemişler ancak nasıl olacaklarını bilememişler. Geçmişte insanlara fiziksek yönlendirmeye yapabiliyorlarken pandemi dolayısıyla bu şekilde yardım edememişler. Biraz süre geçtikten sonra ideal yol gösterme şeklinin saat yönlerini kullanarak olduğunu Deniz Hanım'ın kısa anlatımıyla da anlamışlar. Saat yönleriyle yönlendirme yaparak da Deniz Hanım ve Kara'nın havaalında doğru perona ulaşmasına yardımcı olmuşlar. Deniz Hanım toplumun, görme engelli insanlarda kamusal alanda yardımcı olmakla ilgili bilinçlendirmek amacıyla toplumdaki yanlış bilgileri yıkıp doğru yöntemlerin anlatımı için toplum, halka açık seminerler, webinarlar ve meslek gruplarına eğitimler verilmesinin önemli olduğunu düşündüğünü pek çok kez vurguladı ve kendisi de bu süreçte aktif olarak rol almak için Güncel Kadın dergisine düzenli olarak yazı yazıyor, Rehber Köpekler Derneği'nin ve kendisinin medyada aktif olarak görünmesi için çok emek harcıyor.

(Asyamind)

Kamusal Alanda Erişilebilirlik Sorunları

Özellikle pandemi döneminde çok önem kazanan kavramlardan biri de erişilebilirlik. Peki erişilebilirlik nedir? "Erişilebilirlik, herhangi bir ürünün, servisin, hizmetin, teknolojinin ya da ortamın engelliler ve yaşlılar dâhil olmak üzere herkes tarafından ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını ifade etmektedir." (Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu). Bu, Hayat Eve Sığar uygulamasının engelli insanların elektronik aletleri kullanırken onlara çok yardımcı olan "sesli kontrol" sistemine uygun olarak tasarlanması bu konuda çok iyi bir örnektir. Bunun yanı sıra diğer örnekler; asansör tuşlarında Braille alfabesinin kullanılması (özellikle de kamusal alandakı asansörlerin çoğunun tek kişinin binmesi gibi kısıtlamaların varlığında), havaalanlarında görüntülü levhalar gibi sesli yönlendiricilerin de olması, rehber köpeklerin toplu taşıma araçlarına ve kapalı alanlara kabul edilmesi olarak sıralanabilir. Maalesef günümüzde bir takım kurum ve kuruluşların bu prensip ve ilkelere uyum sağlayamamış olmaması engelli bireylerin hayatlarını zorlaştırıyor. Bunun karşısında Türkiye'nin Birleşmiş Millet Engelli Hakları Sözleşemesi'ne taraf olması ve uyum için Erişilebilirlik Yasası gibi çalışmaların ilerlemesi umut verici.

(TÜBİTAK)

Kriz Durumlarına Hazırlıksızlık

Deniz Hanım'la sohbet ederken konumuz ülkemizin yazın mücadele ettiği orman yangınları ve seller gibi kriz durumlarına geldi. Böyle bir durumda engelli bir insanın kaldığı zaman ne kadar trajik senaryolar oluşabileceğini konuştuk. Mesela görme engelli bir insanın kapalı bir alanda bir deprem gerçekleştiğini zaman nereye saklayabileceğeni nasıl anlayabilir? Şüphesiz ki bunun için o bireyin çevresindeki kişilere çok önemli bir görev düşüyor. Misal olarak o kişiye içerisinde bulunduğu bölgede acil bir durumda orayı hızlı bir şekilde terk edebileceği yolların anlatılması veya deprem anında nereye nasıl saklanabileceğinin ve kendinin nasıl koruyabileceğinin anlatılması ve bunun bireylerin insiyatifinden çıkarılıp kolektif bir sorumluluk haline getirilmesi çok korkutucu krizlerin daha oluşmadan engellenmesi için atılmasını gerekken önemli adımlardan biri.

Ne Yapabiliriz?

Konu engellilerin yaşadığı sorunlar olunca bunun çözümünü toplumsal olacağı konusunda herkes hemfikir. Bununla beraber bu çözüm reddedilemez şekilde bireylerin kendilerini bilinçlendirmesiyle olabilir. Sorumuz tekrar evriliyor: Nasıl daha bilinçli olabiliriz? Öğrenmek istememiz yeterli. Engellilerin sosyolojik olarak bulundukları durumu anlamak için Billion Strong Movement'ın veya bu konuda aktivism yapan herhangi bir blogu okuyabiliriz, insanlara nasıl yardım edebileceğimizi öğrnenmek için YouTube'dan 5 dakikalık bir videoya zaman ayırabiliriz veya engellilerin durumuna bağlı olan arabesk bakış açısından çıkıp sağlıklı iletişim kurabilmek için en azından durumlarıyla alakalı bilgi edinmeye zaman ayırabiliriz. Tüm bunların yapıldığı zaman dünyadaki en büyük azınlığın yaşam kalitesini inanılmaz seviyede arttırabilmenin olasılığı bile beni çok heyecanlandırıyor. Umarım siz de bu heyecanı benimle paylaşıyorsunuzdur.

Son Olarak

Okumaya zaman ayırdığınız için siz okurlara ve verdiği her türlü destek için Deniz Hanım'a teşekkür ediyorum.

Gelecek yazılarda görüşmek üzere, hoşçakalın...