.png){kind=small}
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, amacıyla Ukrayna üzerine tam çaplı bir askeri operasyon başlatmıştır. Başkent Kiev yakınları da dâhil olmak üzere ülke genelindeki noktalara füze saldırıları ile başlayan işgale karşı sadece askerler değil, kadın, erkek, genç, yaşlı fark etmeksizin bütün vatandaşlar Ukrayna’yı korumaya çalışıyorlar. Peki bu işgal nasıl gerçekleşti? Rusya-Ukrayna arasındaki gerginlik ne kadar süredir devam ediyor ve nedeni ne? Amerika, Avrupa Birliği ve NATO’nun bu savaşa tepkileri neler oldu? Bu soruların cevapları ve daha fazlası haberimizde.
Vladimir Putin, 8 yıldır süren Rusya-Ukrayna arasındaki gerginliğin tırmanması sonucu 24 Şubat 2022 tarihinde Moskova saatiyle 06.00 civarında, "Ukrayna'nın askerden ve Nazizm'den arındırılması" amacıyla Ukrayna üzerine tam çaplı bir askerî operasyon başlatmıştır. Putin'in önceden kaydedilmiş açıklamasının yayımlanmasından dakikalar sonra Rus kuvvetlerinin; Rusya, Belarus ve Rus işgali altındaki Kırım'dan girerek Harkov şehri de dâhil olmak üzere Ukrayna'yı işgal ettiği doğrulandı. İlk raporlar, bunun İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Avrupa'daki en büyük askeri operasyon ve saldırı olduğunu ilan etti
Rusya-Ukrayna Anlaşmazlığı
1991 yılında Sovyet Birliği ardından Rusya, Ukrayna ve Belarus Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kurdu. Rusya’nın bu birlik ile amacı hem nufüzunu devam ettirmek hem de ucuz doğal gaz arzı yoluyla ülkeleri yeniden kendisine bağlayabilmekti. Fakat Belarus, Moskova ile yakın bir ittifak kurarken, Ukrayna yönünü giderek Batı’ya doğru çevirdi.
İki ülke arasında gerilim 2014 yılında kritik eşiğe geldi. Ukrayna’da yaşanan otorite boşluğundan yararlanan Rusya Mart 2014’te Kırım’ı ilhak etti. Ukrayna’nın doğusundaki, Rusya sınırındaki Donetsk’te de Rusya’dan destek alan Rus yanlısı ayrılıkçılarla Ukrayna ordusu arasında da çatışmalar yaşandı. Konumu Avrupa ile Rusya arasında olan Ukrayna’da yaşayan vatandaşlar da Rus ve Batı yanlıları olarak kutuplara bölündü.
Rusya’dan Soykırım Suçlamaları
9 Aralık 2021'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya dışındaki Rusça konuşanlara yönelik ayrımcılıktan söz etti. Putin, Ukrayna'nın doğusunda gerilimin hakim olduğu Donbas bölgesinde Rusça konuşan çok sayıda kişinin yaşadığını; bu kişilere karşı ayrımcılık yapıldığını savundu: "Rusfobisinin soykırıma doğru atılan ilk adım olduğunu söylemeliyim. Donbas'ta neler olduğunu sizler ve ben biliyoruz. Kesinlikle soykırıma çok benziyor."
Rusya ayrıca Ukrayna dili yasasını da kınadı. 15 Şubat 2022'de Putin basına şunları söyledi: "Donbas'ta olup bitenler tam anlamıyla bir soykırımdır."
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, AGİT Ukrayna Özel İzleme Misyonu ve Avrupa Konseyi de dahil olmak üzere tüm uluslararası kuruluşlar, Rusya'nın iddialarını destekleyen hiçbir kanıt bulamadı. Soykırım iddiaları Avrupa Komisyonu tarafından Rus dezenformasyonu olduğu gerekçesiyle reddedildi.
İşgalden Öncesi
İşgalden önce, 2021'in başlarında, Vladimir Putin 1997 sonrası NATO genişlemesini ülkesinin güvenliğine yönelik bir tehdit olarak eleştirdi ve Ukrayna'nın NATO’ya katılmasının yasal olarak yasaklanmasını talep eden görüşlerini dile getirdi. Rus askerî yığınaklarına rağmen 12 Kasım 2021'den 20 Şubat 2022'ye kadar Rus yetkililer, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etme planları olduğunu defalarca reddetti. 21 Şubat 2022'de Rusya, Donbas bölgesinde Ukrayna’ya karşı kendi varlığını ilan eden iki devlet olan Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti'ni resmen tanıdı ve bölgelere asker gönderdi. Ertesi gün; Rusya Federasyon Konseyi, oybirliğiyle Putin'e Rusya sınırları dışında askerî güç kullanma yetkisi verdi.
Donbas'taki çatışmalar 17 Şubat 2022'de önemli ölçüde arttı. 2022'nin ilk altı haftasında günlük saldırı sayısı iki ila beş arasında değişirken Ukrayna ordusu 17 Şubat'ta 60 saldırı bildirdi. Rus devlet medyası da aynı gün ayrılıkçı mevzilere 20'den fazla topçu saldırısı yapıldığını bildirdi. Ukrayna hükümeti Rus ayrılıkçıları Stanytsia Luhanska'daki bir anaokulunu topçu kullanarak bombalamak ve üç sivili yaralamakla suçladı. Ukrayna medyası, Ukrayna ordusunu kışkırtma girişimleri olarak Donbas'taki Rus liderliğindeki militanların topçu atışlarında keskin bir artış olduğunu bildirdi.
İşgal
24 Şubat günü Moskova saatiyle 04.00'te Putin, doğu Ukrayna'da bir "özel askerî operasyon” ilan etti. Putin konuşmasında Ukrayna topraklarını işgal etme gibi bir amaçlarının olmadığını ve orada yaşayan halkın kendi kaderini tayin hakkını desteklediğini söyledi. Putin, "harekâtın" amacının "sekiz yıldır Kiev rejimi tarafından işlenen aşağılama ve soykırımla karşı karşıya kalan" ağırlıklı olarak Rusça konuşulan Donbas bölgesindeki "halkı korumak" olduğunu söyledi. Putin ayrıca Rusya'nın Ukrayna'nın "askerden arındırılması ve neo-nazi yaklaşımlarından vazgeçilmesi" taleplerini de belirtti. Putin'in açıklamalarından birkaç dakika sonra Kiev, Harkov, Kramatorsk, Mariupol, Mıkolayiv, Odessa ve Donbas'ta patlamalar olduğu bildirildi.
Saldırının hemen ardından Zelensky Ukrayna'da sıkıyönetim ilan etti. Aynı gün 18-60 yaş arası erkeklerin ülkeyi terk etmesi yasaklanarak seferberlik ilan edildi. Askerî araçlar, Ukrayna'nın yerel saatiyle 05.00 civarında Kırım sınırından Ukrayna'ya giriş yaparken, saat 06.48 civarında Ukrayna'nın Belarus ve Rusya sınırı üzerindeki Senkivka sınır kapısından Ukrayna'ya girdi.
Ukrayna Vatandaşları Ülkelerini Savunuyor
Rusya Ukrayna'ya saldırı düzenlediğinde, Zelensky derhal ülkeyi savunmaya gönüllü olan 43 milyon vatandaşın tamamını silahlandırma sözü verdi.
Bir milyon Ukraynalı güvenlik için komşu ülkelere kaçarken , diğerleri Ukrayna milislerini örgütleyen Bölgesel Savunma Güçleri'ne (TDF) kaydoldu. Bazıları, banka çalışanları ve öğretmenlerle AK tarzı saldırı tüfeklerinin nasıl kullanılacağını öğrenerek savaş eğitimi aldı. Savaşa hazır olmayanlar, Ukrayna topçularını Rus keşiflerinden gizlemek için kamuflaj ağları örmek gibi başka görevler üstlendiler. Bazıları evlerini molotof kokteylleri üretmek için derme çatma sitelere dönüştürdü. Gönüllüler saldırılara karşı korunmak için hendekler ve barikatlar kazdılar.
Vatandaşların çabaları, Batılı askeri gözlemcilerin bile beklentilerine karşı gelmeyi ve Rus ilerlemesini yavaşlatmayı başaran Ukrayna ordusunun desteklenmesine yardımcı oldu. Bu, Moskova'nın asker sayısı ve askeri ateş gücündeki ezici avantajına rağmen. Ukrayna Transatlantik Görev Gücü'nün eş başkanı ve Alman Marshall Fonu konuk üyesi Olena Prokopenko, TDF'nin direnişin “bütünleyici bir parçası” olduğunu ve Ukraynalıların Rusya'nın işgalini önleme şansını “önemli ölçüde artırdığını” söylüyor.
Ukrayna'da vatandaş direnişi yeni bir olay değil. 2014 yılında, Rus destekli ayrılıkçılar doğu Donbas bölgesinde ayrılıkçı kampanyalar başlatırken ve Rus kuvvetleri Kırım Yarımadası'nı ilhak ederken, hazırlıksız halde olan Ukrayna gönüllü silahlı gruplara güvenmek zorunda kaldı. Rusya 2021'de kuvvetlerini Ukrayna sınırına yakın bir yere yığarken, Ukrayna hükümeti bu geçici silahlı grupları meşrulaştıran ve onları ulusal savunmanın resmi bir parçası haline getiren bir yasa çıkardı.
Bugün İşgalin Sonuçları ve Etkileri
Rusya’nın Ukrayna’ya yaptığı askeri operasyon, Birleşmiş Milletler Sözleşmesini ihlal eder ve uluslararası ceza hukukuna göre bir saldırı suçu oluşturur.
25 Şubat'ta Uluslararası Af Örgütü, Rusya'nın uluslararası insancıl hukuku ihlal ettiğine dair reddedilemez kanıtlar bulduğunu ve saldırılarından bazılarının savaş suçu teşkil edebileceğini söyledi; ayrıca Rusya'nın yalnızca hassas güdümlü silahlar kullandığı iddialarının doğru olmadığını söyledi. Uluslararası Af Örgütü ile İnsan Hakları İzleme Örgütü, Rus kuvvetlerinin sivil bölgelere ayrım gözetmeksizin saldırılar düzenlediğini ve hastanelere yönelik saldırılar düzenlediğini, bunların arasında Rus kuvvetlerin Vuhledar'daki bir hastaneye füzeler ateşleyerek dört sivili öldürdüğünü ve altısı sağlık personeli olmak üzere on kişiyi de yaraladığını açıkladı.
Sumy valisi Dmytro Zhyvytskyi, 26 Şubat'ta Okhtyrka şehrine yapılan Rus saldırısında yedi yaşında bir kız da dahil olmak üzere en az altı Ukraynalının öldüğünü, bir anaokulu ve yetimhanenin vurulduğunu söyledi. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba, olayı soruşturması için Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne çağrıda bulundu.
Savaşa Verilen Tepkiler
Avustralya Başbakanı Scott Morrison, Rusya Ulusal Güvenlik Konseyi'nin sekiz üyesine yönelik seyahat yasakları ve mali yaptırımlar uygulamayı planladığını açıkladı.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, Rusya'yı Ukrayna'daki saldırganlığa derhal son vermeye çağırırken Birleşik Krallık, Rusya'nın "kışkırtılmamış saldırısını" kınadı ve İngiltere ve müttefiklerinin kararlı bir şekilde yanıt vereceğine söz verdi.
Amerika'da ise Rusya'nın saldırısını "sebepsiz ve haksız" olarak nitelendiren Biden, yönetiminin bu savaşın olası sonuçlarını ve ortaya çıkabilecek diğer olayları daha fazla düşüneceğini belirtti.
Fransa, İspanya, Japonya, Gürcistan, İtalya, Nepal ve Norveç gibi ülkeler de Rusya'nın işgalini kınadığını bildiren bildiriler yayımladı.
Türkiye’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında 'Güvenlik Zirvesi' acil toplandı. Toplantı sonrası, Rusya’nın saldırısının uluslararası hukuku ihlal ettiği ve kabul edilemez olduğu ifade edildi. Türkiye'nin Ukrayna’nın siyasi birliği, egemenliği ve toprak bütünlüğüne destek vermeye devam edeceği açıklandı. Savaşın bir an önce bitirilmesi gerektiğini her fırsatta ifade eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin ile bir görüşme gerçekleştirdi. İki lider arasında gerçekleşen telefon görüşmesi yaklaşık 1 saat sürdü ve görüşmede Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı ele alındı. Türkiye-Rusya ilişkilerinin değerlendirildiği görüşmede, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ukrayna sorununun bir an evvel barışçıl yöntemlerle çözümü konusunda her türlü katkıyı yapmaya hazır olduklarını ifade etti. Erdoğan, acil bir genel ateşkesin bölgedeki insani endişeleri gidermenin yanında, siyasi çözüm arayışlarına da fırsat vereceğini belirterek, “Hep birlikte barışın yolunu açalım,” ifadelerini kullandı.
Kaynakça
"Putin announces formal start of Russia's invasion in eastern Ukraine". meduza.io.
"Russian President Vladimir Putin announces military assault against Ukraine in surprise speech". msn.com.
"Full text: Putin's declaration of war on Ukraine". The Spectator. 24 Şubat 2022.
"Putin's claims that Ukraine is committing genocide are baseless, but not unprecedented". The Conversation. 25 Şubat 2022.
"Ukraine conflict: Russian forces attack after Putin TV declaration". BBC News. 24 Şubat 2022.
"Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, halka hitap etti". Anadolu Ajansı.
"Battles flare across Ukraine after Putin declares war". politico.eu. 24 Şubat 2022.
"Rusya askeri harekat başlattı... Ukrayna'nın birçok bölgesinde patlama sesleri yükseliyor". indyturk.com. 24 Şubat 2022.
"Russia-Ukraine crisis live news: Putin has launched 'full-scale invasion', says Ukrainian foreign minister – latest updates". The Guardian.
"Ukrayna'da sıkıyönetim ilan edildi". Anadolu Ajansı.
"Zelensky signs decree declaring general mobilization". Interfax-Ukraine.
"8 Yıldır Süren Rusya-Ukrayna Gerginliği Nasıl Başladı?" amerikaninsesi.com. 24 Şubat 2022
"Putin, Ukrayna'nın doğusu için "soykırım" benzetmesi yaptı". BBC Türkçe. 10 Aralık 2021.
"Rusya Ukrayna krizi sebebi nedir, nasıl başladı?". Sözcü. 15 Şubat 2022.
"‘We Are Fighting for Survival.’ The Ukrainian Citizens Volunteering to Defend Their Country From Russian Troops". Yahoo News. 3 March 2022.
Comments